Aangename én verrassende masterclass
door duo Van Nes / Gage

Bretton Brown (la), Eric Jurenas ra), Irwin Gage (lv) en Jard Van Nes tijdens de masterclass van het IVC op 10 september 2014, foto: Dré de Man

De liedmasterclass door Jard Van Nes en Irwin Gage tijdens het IVC 2014 was in meerdere opzichten verrassend. Allereerst was de sfeer tussen de twee heel ontspannen en dat ging zelfs zo ver dat beiden elkaars rollen regelmatig met wederzijdse goedkeuring overnamen: Gage die vocale opmerkingen maakte en Van Nes die achter de piano plaatsnam. Nog verrassender echter was het effect van de masterclass op mezzosopraan Agata Schmidt.

Tijdens de halve finale Lied Duo vroeg ik me af waarom Agata Schmidt minder goed zong dan ik verwacht had. In de voorronde was ik zeer aangedaan van haar zang en muziakle interpretatie. Gelukkig kreeg ik een tweede kans naar haar te luisteren bij de masterclass van Jard Van Nes en Irwin Gage, al moest ik wel tot het einde van de masterclass wachten.
Deze begon met sopraan Nikki Treurniet. Terurniet zong Schuberts Im Frühling met in grote lijnen het juiste gevoel. Gage concentreerde zich vooral op pianist Rik Kuppen en Van Nes legde accenten op de uitspraak van het Duits, op de combinatie van legato en uitspraak maar vooral op het vasthouden van de resonantie in de hogere noten in het stuk. Belangrijk, niet alleen om vocale redenen maar ook omdat dit de uitdrukking van het lied zeer ten goede komt.

Nikki Treurniet, foto Dré de Man

Hier en daar leek zich bij Treurniet een ander vocale horizon aan te kondigen wanneer ze de raad van Van Nes opvolgde. Grappig was dat de meest bijzondere opmerking voor Treurniet kwam van Gage. Deze suggereerde het woord traurig een heel licht portamento mee te geven. Dat leek volstrekt in tegenstrijd met diens hameren op het classicistische in Schubert. Gage had echter gelijk, realiseerde ik me: wie (native) Duits spreekt, spreekt ook al snel een portamento op de tweeklank. Het is slechts een klein detail, maar het maakt ook meteen duidelijk hoe belangrijk het is dat je een taal echt beheerst wanneer je hem zingt. Beheers je hem niet, dan kun je het nooit echt goed doen en erger nog: je weet niet dat je het niet goed genoeg doet.

Irwin Gage tijdens de masterclass, foto Dré de Man

Bij de andere deelnemers werd dat ook duidelijk. Mezzo-sopraan Osowksi zong Debussy fraai, vooral nadat Gage haar pianist en haar wat aanwijzingen had gegeven. Haar Frans was echter zo slecht dat Van Nes zich vooral daarop moest concentreren. Jammer, want Van Nes wist wanneer ze daartoe de kans kreeg, verbazingwekkend goed de geestesgesteldheid van Bilitis uit te leggen en te zeggen hoe je dat in vocale en technische termen moest vertalen.

Jard Van Nes, foto Dré de Man

Ook bij countertenor Eric Jurenas bleek dat zijn ontoereikende kennis van het Duits hem nadeel berokkende. Hij zong Nachtlied van Mendelssohn erg vlak, naar zijn eigen zeggen omdat hij dat ‘artsy’ wilde doen. Toen Gage hem de tekst had uitgelegd, begreep hij dat hij het heel anders moest zingen. Hij bleef, ook nadat zowel Gage als Van Nes hem de juiste uitspraak tientallen malen subtiel voorgedaan hadden, Trost zingen met een korte o in plaats van met een lange. Hij bleek overigens over een voor een countertenor grote dynamiek  te beschikken en over een zeer groot bereik. Of een countertenor dit repertoire zou moeten zingen, is weer een andere vraag. Ik denk in ieder geval dat Jurenas gemakkelijk een carrière met het gebruikelijk countertenor-repertoire zou kunnen maken en ik vraag me dat bij het lied in hoge mate af.

Mezzosopraan Agata Schmidt, foto Dré de Man

Bij Schmidt was het helemaal niet de vraag of ze er beter aan zou doen ander repertoire te zingen Ze zal dat ongetwijfeld kunnen, maar haar muzikaliteit, emotionaliteit en bijzonder fraaie stem lijken haar gepredisponeerd te maken voor het lied. Ze zou alleen een jaar intensief Duitse les moeten nemen, want haar kennis van het Duits was volstrekt ontoereikend, zoals ze later ook toegaf. Echt verrassend was het effect van de aanwijzingen van Van Nes op haar stem. Ze werkten samen aan Die Mainacht en dat lied bevat meerdere frases die zeer hoge eisen stellen aan de ademtechniek. ‘Und die einsame Träne rinnt’ bijvoorbeeld is niet alleen lang, maar heeft ook een soort opbouw die het heel lastig maakt om niet op de verkeerde plaats te ademen.

Aanvankelijk leek dit voor Schmidt een zeer moeilijke opgave, maar naar wat aanwijzingen (onder andere het lopend zonder hakken te proberen) lukt dat Schmidt wonderwel. Op dat moment ontstond er ook iets dat je bij een masterclass zelden niet: het zingen als aarzelend leerproces veranderde in een moment van diepe schoonheid en emotionaliteit. Precies dat wonder waarop je tijdens een masterclass hoopt maar dat zich zo zelden voordoet.

Dré de Man